"Jij moet van mij houden alsof ik jou nooit pijn heb gedaan"
Ik was bezig met mijn eerste boek. De werktitel is:"Jij moet van mij houden alsof ik jou nooit pijn heb gedaan." Een belgangrijk thema in het boek is het verschil tussen gewone ouders en toxische/giftige ouders. De Russische schrijver Lev Nikolaevica Tolstoi beschreef het heel mooi in de eerste twee zinnen van zijn boek Anna Karenina: “Gelukkige huisgezinnen zijn elkander gelijk; ieder ongelukkig gezin is daarentegen op bijzondere wijze ongelukkig.” Er zijn zo veel boeken over ongelukkige mensen dat ik heb besloten om dit niet te doen.
Volwassen die als kind zijn opgegroeid in een gelukkig gezin bij gewone ouders gaan zelden in therapie om jeugdtrauma’s te verwerken. Kinderen van toxische ouders moeten een enorme emotionele puinhoop opruimen. Dat kost veel tijd en inspanning en in sommige gevallen lijkt het voor het, inmiddels volwassene, kind bijna een onmogelijke taak.
Er zijn geen ideale ouders, dat klopt, ouders doen hun best en maken fouten. Ouders die fouten maken zijn geen toxisch ouders. Bij toxische ouders hebben we het over een emotionele vergiftiging die schade aanbrengt aan lichaam en geest, een vergiftiging waarvan de gevolgen nog aanwezig zijn als de oorzaak al verdwenen is. Het verschil tussen normale ouders die fouten maken en toxische ouders lijkt een dunne lijn. Sommige ouders maken flinke fouten, soms omdat men niet beter weet; men heeft geen kennis over bepaalde dingen en soms ook geen opvoedingservaring. Bij toxische ouders is er een bewuste keuze van de ouder om dingen in de opvoeding na te laten of juist te ondergraven. Bewust handelen van de ouder die een systematisch verlammend effect op de psyche van het kind heeft. Gezonde ouders zullen bij de confrontatie met hun fouten de behoefte hebben om dit te herstellen en zich te veranderen, zover binnen dit binnen hun vermogen ligt. Daarin ligt een belangrijk verschil met toxische ouders, toxische ouders willen niet uit zichzelf veranderen. Als ze gewezen worden op hun fouten zullen ze niet de impuls krijgen om het de volgende keer beter te doen. Ze weten al wat ze ‘fout’ doen, maar ze hebben niet de behoefte om dit te veranderen omdat ze hun eigen handelen prima en eigenlijk het juiste vinden. Het is fout in jouw ogen of de ogen van de ander, maar niet in hun eigen ogen.
Hierachter zit een vreemde, maar voor de ouder geheel rationale, logica. Een van de gedachten die men hierbij heeft is dat men al zoveel voor dit kind doet of heeft gedaan en het kind (zelfs al is deze al volwassen) is in hun ogen voor eeuwig aan hen een schuldenaar blijft.
De situatie wordt giftig mede doordat de ouders niet wensen te beseffen dat het kind niet hun eigendom is. Deze ouders accepteren niet dat de volwassene (die vroeger hun kind was) een persoon is met zijn eigen leven, die zelf ook zijn of haar belangen heeft en het recht heeft op persoonlijke ruimte.
Het volwassen kind wenst op basis van gelijkwaardige contact van volwassenen met de ouders te communiceren. De toxische ouder wenst het kind niet als volwassene te zien, voor hen is het nog steeds hun kind, een kind wat zijn plek hoort te weten en ouders dient te respecteren en hun aanwijzingen op te volgen. Dit wil niet zeggen dat er in de communicatie over en weer geen verzoeken aan elkaar gedaan mogen worden. Een respectvol verzoek is natuurlijk normaal en behoort tot de omgangsregels die ieder mens uit zichzelf in acht neemt. Maar een andere belangrijke regel in onze samenleving is echter dat geen enkele relatie dwingend mag zijn. Relaties die gebaseerd moet zijn op de "jij bent mij dit wel verschuldigd"-regel duiden op een ongezonde relatie tussen ouder en kind, zeker als het kind inmiddels zelf volwassen of zelf een ouder is. Soms wordt er openlijk gerefereerd naar het schuldgevoel als deze ouder zegt: “Weet je wel hoeveel jaren wij voor jou hebben gezorgd?”, soms iets meer verholen als “Weet je wel hoeveel pijn ik heb gehad bij jou geboorte?” Een andere bekende is: “Toen jij een kind was hebben wij altijd voor je gezorgd, nu zijn wij ouder en wij hebben nu jouw hulp nodig.” De toxische ouder heeft een bijna onuitputtelijk arsenaal van dingen waarmee deze op het schuldgevoel van hun kind drukken om daarmee hun eisen naar het inmiddels volwassene kind kracht bij te zetten. Er wordt een beroep gedaan op het ingeprogrammeerde schuldgevoel. Niet zelfden zal de toxische ouder hierbij alles wat deze van het volwassene kind weet inzetten om te drukken op de schuldgevoel knop.
Onder druk van de ouder vertelt het volwassene kind aan de vader of moeder hoe de week gegaan is, hoe het gaat met het huishouden, of alles een beetje goed loopt. Het volwassen kind zet letterlijk zijn ziel open voor de ouder. Je vertelt de ouder de details van het leven, details die je niet met iedereen deelt, maar toch wel met je ouders? Tot het moment komt dat je verrast wordt door het mes in de rug en je eerlijke gesprekken met je ouders door hen tegen je worden gebruikt om je emotioneel van je stuk te brengen. Alles wat je ooit de ouder hebt verteld of toevertrouwd wordt soms gebruikt in argumenten en pogingen om je te beschamen.
De giftige ouder deelt je diepste innerlijk met familieleden, vrienden, of zelfs met andere ouders tijdens een ouderbijeenkomst als het een jongvolwassen kind betreft. "Wat is daar mis mee?" zal de toxische ouder zeggen, als ouder heeft zij toch het recht om over de zaken van het leven van het kind te beslissen? Hoe oud het kind ook is, ze zien het als kind, ze zien het als bezit, niet als volwassene en blijven zo de relatie vergiftigen.
Het volwassen kind zal op grond hiervan vaak de wens hebben om uit elkaar te bewegen. Het kind wil ontsnappen, de volwassene wil ontsnappen. Emigreren naar Australië of de zuidpool lijken soms een prima idee om maar aan de druk die de verschikkende en vergiftigende ouder-kind relatie met zich meebrengt te ontsnappen. Ontsnappen is ook nodig om de ruimte te hebben om te genezen. Maar de giftige ouder ziet dit als een grote bedreiging, want diep van binnen wil hij dat het kind een kind blijft: hij was er, gehoorzaamde, gedroeg zich rustig... De toxische ouders beginnen druk uit te oefenen op het kind en hem te manipuleren, zolang hij maar “aan moeder rokken blijft hangen”, zal hij het gehoorzame kind zijn wat zij wensen. De toxische ouder ontneemt het kind zo de mogelijkheid om als volwassene aan het leven van het gezin deel te nemen.
Belangrijk om te beseffen is dat giftige relaties niet opgelost kunnen worden. Bij sommige ouder-kind problemen is het mogelijk om door middel van therapie of andere methoden de situatie te normaliseren. Bij toxische ouders is dat bijna onmogelijk, zij hebben immers niets fout gedaan zullen ze zich voor blijven houden. Waarom moeten zij zich verantwoorden? Waarom moeten zij veranderen? Het kind is fout! Want het kind wenst zich te onttrekken aan het ouderlijk gezag; zelfs al is het kind al 50.
Zoals ik in het begin schreef: toxische ouders brengen een emotionele vergiftiging aan in lichaam en geest, een vergiftiging waarvan de gevolgen nog aanwezig zijn als de oorzaak al verdwenen is. De ouders kun je niet (meer veranderen), wat je wel kan doen is de toename van de symptomen voorkomen en de schade aan de psyche tot een minimum beperken...... De vergiftiging die in de kindertijd begonnen is moet genezen, en als het contact blijft dan wordt de vergiftiging niet afgebouwd, het lichaam en de geest krijgen geen kans om te genezen. Voor ieder stukje wat geneest wordt bij ieder contact een nieuw beetje gif geïnjecteerd. Soms lijkt emigreren naar Australië of de zuidpool geen gek idee, maar er zijn ook andere, minder ingrijpende manieren om wat afstand te nemen!
Svetlana Smischuk-Haak
Comentarios