De waarde van familie en ouders staat erg hoog aangeschreven in onze samenleving. Daarom is het niet gebruikelijk om te praten over een stelselmatig fenomeen; nl. de gevestigde praktijk van het “dienen” van de neuroses van de ouders door hun kinderen. Dit is geen onderwerp waar mensen makkelijk over praten. Men schaamt zich ervoor en het is voor een groot deel een sociaal taboe. Diep van binnen zijn we er allemaal zeker van (zoals in de vroege kinderjaren) dat mama en papa perfect zijn, altijd gelijk hebben in alles en alleen het goede voor ons willen. Elke ouder wordt ongetwijfeld moe, het lukt ook niet 24 uur per dag emotioneel en fysiek voor het kind beschikbaar te zijn. Episodisch komen in gezinnen botsingen en conflicten voor en soms maken ouders fouten in opvoeden van het kind. Maar nog steeds voelt het kind liefde en begrip. Bij toxische ouders gaat het niet over constructieve gezinnen die af en toe fouten maken. Bij toxische ouders gaat het om een systematisch destructief effect waarbij ouders door hun gedrag schade aanrichten die sterke invloed heeft op het kind. Bij destructieve ouders die hun kind de vernieling in helpen denken we snel aan ouders die regelmatig geweld gebruiken, in welke vorm dan ook. Behalve fysieke geweld kan dat ook psychologisch geweld zijn. Voorbeelden hiervan zijn: kind vernederen, grappen maken over zijn ongewensten geboorte, het kind voortdurend bekritiseren, zijn successen devalueren, grappen maken over zijn verlangen en dromen of drastisch jammeren dat men geen meisje maar een jongentje had gewenst. Als ben je opgegroeid in een schijnbaar welvarende gezin, kan het buitengewoon moeilijk te zijn om emotioneel verstikkende misbruik te herkennen. Zelfs als je ouders je niet hebben geslagen en hebben geprobeerd alles te bieden wat je nodig hebt, kan er een toxische situatie zijn. Verstikt worden door het keurslijf waarin je word geperst en het wegnemen van de autonomie doordat de enige juiste keuze in hun ogen hun keuze is. De schok en gevolgen van het worden opgevoed in een giftig huis duurt een leven lang. Je leert in angst te leven. Het “schuldcomplex in alles” en schaamte ontwikkelen zich tot ongelooflijke proporties. Zelfrespect, onafhankelijkheid, zelfvertrouwen en het gevoel van eigenwaarde worden ontnomen. Jij bent vernietigt. Opgroeien in een toxisch gezin beïnvloedt kinderen, verandert hun gedrag. Volwassenen blijven zo kinderen die zich verzetten tegen de regels van hun ouders. Zelfs al is de volwassene al lang uit huis en de ouders wellicht overleden. Toch blijft de drang om “vrij te zijn” sterk aanwezig. Bang zijn voor het moment dat er weer een klap volgt, of die nu fysiek of mentaal is, leidt tot het optrekken van een schild om niet geraakt te worden. En zo is een vergiftigende opvoeding een dwangbuis voor het verdere leven. Anderen kennen de geschiedenis van je opvoeding niet, ze zien alleen het gedrag wat een gevolg is van je jeugd. Sommige mensen zullen je daardoor ook niet begrijpen en gaan veroordelen. Ze weten niet, of willen niet begrijpen, waar jij inzit en wat je als kind hebt gevoeld en meegemaakt. Dat jij emotioneel en/of fysiek bent verwaarloosd en mishandeld weten ze niet. Een kind wat in zijn jeugd te maken had met toxische ouders is onbeschermd, de bescherming die hij verwacht had van zijn ouders blijkt een illusie en het kind leert dat de wereld groot en bedreigend is. De gemiste bescherming wordt vervangen door een persoonlijk pantser. De beschadigingen zijn er nog steeds, er is niets genezen van de wonden van de jeugd. Er is alleen een bescherming aangebracht om nieuwe schade te voorkomen, daaronder zitten de nog etterende wonden. Maar hoe moet je nu verder? Ben je nu veroordeeld om de rest van je leven verder te gaan met de gevolgen van je jeugd? Het neerhalen van het pantser is een zeer beangstigende actie. En het kan ook alleen in een veilige omgeving. Toch moet het pantser af om bij de wonden te komen, deze te verbinden en te helen. Wellicht is daarna wel weer een schild nodig om nieuwe kwetsuren te voorkomen maar als er niets gedaan wordt aan de wonden van de jeugd zal er steeds een zwaarder en zwaarder schild nodig zijn tot iemand daaronder zelf bezwijkt. Confronteren van de ouders zal niet werken, in hun visie hebben zij toch niets fout gedaan? Die klap had je toch verdiend door je eigen gedrag? En het naar beneden trappen van je prestaties hadden toch alleen tot doen om je een beter mens te laten worden? Radicaal het contact verbreken met toxische ouders lijkt soms de enige uitweg, maar alleen het contact verbreken is niet voldoende. In je jeugd is een stemmetje in je hoofd geprogrammeerd dat zegt, “Dit doe je niet goed” en “Als je niet doet zoals het hoort dan krijg je straf.” Zelfs al zijn de ouders overleden of niet meer in beeld, het door hun in jou hoofd geprogrammeerde stemmetje zal aanwezig blijven. Jij bent niet de enige die hiermee zit. In films, muziek en boeken is dit een terugkerend thema. Billy Corgan, de schrijver van het lied Disarm van de Smashing Pumpkins zei in een interview over de tekst van het lied: “Ik had nooit de durf om mijn ouders te vermoorden dus heb ik er maar een lied over geschreven.” Toen hij dit lied schreef dacht hij terug aan zijn kindertijd en voelde de woede die hij voor zijn ouders had omdat ze hem altijd minder lieten voelen dan hij was. De boosheid en woede van een kind, dat in een vergiftigende situatie zit, en er niet uit kan komen, vertaalt zich in de volwassenheid. Hij schreef dit lied over zijn jeugd voor de mensen in zijn omgeving zodat ze wellicht beter konden begrijpen waarom hij soms zo’n vervelend irritant mens is.. Van je af schrijven, een brief aan je ouders schrijven, die nooit versturen maar wel verbranden. Het stemmetje in je hoofd die je al die jaren heeft achtervolgd moet het zwijgen opgelegd worden. In de film “Labyrinth” weet de hoofdrolspeelster de macht van “the goblin king” (gespeeld door David Bowie) te doorbreken met een magische zin: “You have no power over me. “ Alles wat er in je jeugd ook door je ouders jou is aangedaan, of het nu lichamelijk of geestelijk is, je kunt ze nu zeggen: “Je hebt geen macht meer over mij….”
Tekst: Svitlana Smischuk en Lilian Haak
Illustratie: Svitlana Smischuk
Comentários